Złota era

Pod koniec lat dwudziestych XX wieku pojawiły się pierwsze drewniane sceny (jap. butai) wzorowane na parawanach używanych w teatrze marionetkowym.

Wędrowni Opowiadacze

Wielu opowiadaczy ( kamishibaiya, jap. 紙芝居屋 ) było poprzednio benshui, czyli narratorami filmów niemych, ale kiedy w Japonii zaczął rozwijać się film dźwiękowy, stracili pracę. Sztuka Kamishibai stała się źródłem ich utrzymania.

Aby publiczność wracała opowiadacze czytali jedną, dwie opowieści a kolejną przerywali w najciekawszym momencie i zapraszali widownię na kolejny seans za kilka dni w tym samym miejscu, o tej samej porze…

Kamishibai (jap. 紙芝居 ) był sztuką ubogich­ zarówno widzów jak i wykonawców­, bowiem jego rozwój przypadł na czasy kryzysu ekonomicznego lat trzydziestych i wielu artystów parało się nim jako jedyną możliwością zarobkowania. Publiczność z kolei za niewielkie pieniądze otrzymywała magiczne przeżycia artystyczne.

Wędrowni sprzedawcy cukierków i pączków mocowali składane sceny do rowerów, które w owym czasie, były najpopularniejszym środkiem lokomocji i w ten sposób przewozili je z wioski do wioski, z miasteczka do miasteczka. Używając tej przenośnej sceny i obrazków na tekturze tworzyli bajkowe spektakle w odcinkach.

 

Główną postacią przedwojennych opowieści Kamishibai był superbohater Ogon Bat – postać zaczerpnięta z japońskich legend.

Część opowieści było adaptacjami opowiadań niezwykle popularnego w owym czasie Juliusza Verne’a. Wielu autorów debiutowało jako ilustratorzy opowieści Kamishibai, część z nich stała się po wojnie znanymi twórcami mangi, jak np. Mizuki Shigeru.

W zbiorach Międzynarodowego Muzeum Mangi w Kioto znajduje się największa kolekcja książek kamishibai z okresu “złotego wieku”

Popularność wędrownych opowiadaczy w latach trzydziestych 20 wieku została wykorzystana w czasie drugiej wojny światowej w propagandzie wojennej. To wówczas pojawiły się pierwsze drukowane opowieści kamishibai wydawane w setkach egzemplarzy.

Czasy powojenne

W latach powojennych charakter opowieści Kamishibai nieco zmienił się. Powstało pierwsze stowarzyszenie kamishibai, którego celem było krzewienie idei braterstwa, współpracy i pokoju przy pomocy teatru obrazkowego. Do tworzenia opowieści i ilustracji zaproszenie zostali artyści i autorzy.

Kamishibai stał się ważnym elementem edukacji najmłodszych, historie miały na celu pokazać dzieciom etyczny wymiar człowieczeństwa. Głównymi tematami opowieści stały się uniwersalne wartości takie jak współpraca, pokój na świecie, sprawiedliwość, prawda.

Kamishibai w formie ulicznych spektakli stało się trwałym elementem integracji społecznej oraz stanowiło masową i dostępną rozrywkę.

Kamishibai nie oparł się jednak zmianom cywilizacyjnym i ekspansji telewizji, zwanej w Japonii sic! denki kamishibai czyli elektronicznym papierowym teatrem. Kamishibai w wymiarze popularnej rozrywki ulicznej zniknął wraz z popularyzacją telewizji na przełomie lat 50 i 60 XX wieku.

Współczesność

W dzisiejszej Japonii kamishibai odradza się jako forma spektaklu ulicznego.
Książki narracyjne kamishibai wydawane są głównie dla przedszkoli, szkół i bibliotek praktycznie na całym świecie. Są to autorskie opowieści jak również adaptacje książek obrazkowych, picture booków, adaptacje znanych baśni i legend. Specyfika kamishibai wymaga płynności narracji i tym wyróżnia się udana książka kamishibai.
Propagowaniem idei Kamishibai w świecie zajmuje się od lat Międzynarodowe Stowarzyszenie Kamishibai IKAJA z siedzibą w Tokio.

Teatr ilustracji – kamishibai, podpatrzony w Japonii przez nauczycieli i bibliotekarzy, rozprzestrzenia się w świecie.

Świat i kamishibai dzisiaj

W latach siedemdziesiątych 20 wieku Édith Montelle, bibliotekarka, propagatorka sztuki opowiadania, szefowa kolekcji „Le Miel des Contes” szwajcarskiego wydawnictwa Slatkine odkryła dla Europy kamishibai jako narzędzie edukacji i sposób na popularyzację czytelnictwa.
Montelle od lat szkoli bibliotekarzy i nauczycieli w sztuce opowiadania przy pomocy obrazkowego teatru kamishibai. Jest również autorką podręcznika na temat sztuki Kamishibai „La boîte magique” (Callicéphale, 2007) – książka ukaże się nakładem Wydawnictw Tibum. Do Stanów Zjednoczonych (USA) trafił dekadę później, jego ambasadorem stała się nauczycielka Margaret Eisenstadt. Jej doświadczenia i eksperymenty pedagogiczne, prowadzone od lat 70-tych 20 wieku, stały się zalążkiem kamishibai w USA. Margaret Eisenstadt pracowała w Japonii, głównie wśród dzieci amerykańskich wojskowych, po powrocie do kraju zainicjowała wprowadzanie teatru ilustracji do rodzimego systemu edukacji. Założone przez nią Kamishibai for Kids, z powodzeniem działa w środowisku nauczycielskim oraz bibliotekarskim. Kamishibai cieszy się coraz większym powodzeniem w krajach całego globu. Dostosowuje się do warunków kulturowych poszczególnych krajów, czerpie z tradycji literackich. Coraz częściej sięgają po kamishibai pedagodzy, nauczyciele, terapeuci.

Polska

Kamishibai trafił do Polski jako ciekawostka już w latach osiemdziesiątych dzięki wymianom międzynarodowym bibliotekarzy. Jedną z osób, która już w tamtym czasie próbowała tworzyć własne kamishibai była Stanisława Niedziela z Miejskiej Biblioteki w Oświęcimiu artykuł St. Niedzieli_Guliwer_2012 .Na szerszą skalę pojawił się w Polsce po roku 2012 za pośrednictwem Wydawnictwa Tibum – odkryliśmy go na Międzynarodowych Targach książki w Bolonii i urzeczeni jego wyjątkowością postanowiliśmy poświęcić się temu tematowi.
Obecnie z naszymi książkami pracują nie tylko bibliotekarze ale również nauczyciele, lektorzy języków obcych, psycholodzy, logopedzi.
Nie zapominajmy jednak,  że kamishibai to przede wszystkim świetna zabawa – do wykorzystania również w domu przez rodziców.

Możesz zacząć od małego teatrzyku – wycinanki.

Teatrzyk obrazkowy

kamishibai w formie jaka istnieje po dziś dzień pojawił się w Japonii w latach dwudziestych XX wieku, ale jego źródła sięgają długiej tradycji japońskich bajek obrazkowych.

Źródła

Prototyp teatrzyku kamishibai – butai pojawia się w Japonii już w XIII wieku. Wraz z przybyciem buddyzmu do Japonii wędrowni bonza przedstawiali moralne traktaty w wersji obrazkowej niepiśmiennej publiczności za pomocą przenoszonych na plecach niewielkich scen.
Do źródeł kamishibai zaliczyć można również jedwabne rulony (jap. emaki) z obrazową opowieścią rozwijaną sekwencja po sekwencji przed oczami widzów, której towarzyszył tekst mówiony.